Signs of Safety, ook voor teams een interne wegwijzer

De hoop was weg. Letterlijk hopeloos. Kate Buckinx vertelt over een recente case waar ze als consulente bij betrokken was. “Het ging niet meer. Er viel met de ouders niets meer aan te vangen, of tenminste dat gevoel kreeg ik toch van iedere betrokkene tijdens de eerste contacten. Ik heb het dossier dan gebracht op een procesteam met de collega’s met de vraag: hoe kunnen we hier terug hoop binnen brengen en welke eerste stappen zijn daarvoor nodig? We hebben dat proces samen doorlopen, er werden vragen gesteld, besproken wat er wel goed loopt en vandaaruit een eerste aanzet gegeven om de veiligheid van de kinderen te verhogen. Daarmee ben ik naar het gezin teruggegaan en je merkte meteen dat ze zelf ook opnieuw dat nodige perspectief zagen. En als consulent kan je dan alleen maar zeggen: ‘Dank u team’, je staat er niet alleen voor en je voelt je veel meer gedragen in hoe je de zaken aanpakt.”

“Dat is het mooie van Signs of Safety”, zegt Iris De Boeck. Ze is ondersteuner bij het Multidisciplinair Ondersteuningsteam (MDO) dat het OCJ en SDJ ondersteunt bij hun processen. “De manier van werken bij kinderen, jongeren, ouders en hun netwerken proberen we vrij consequent ook intern door te trekken en dat levert mooie resultaten op.”

Procesteams
Zo zijn de procesteams ontstaan, waarbij consulenten dossiers meer stapsgewijs kunnen bespreken. Terwijl vroeger de dossiers eerder op het einde van een beslissingstraject werden overlopen, worden de collega’s er nu vroeger bij gehaald.
Minder een ja/neen-benadering, meer een open houding waarbij niet meteen naar dé oplossing of hét antwoord wordt gezocht. Iris De Boeck: “Wel staat de vraag centraal wat er nodig is om de volgende stap te kunnen zetten en wie of wat daarbij helpend kan zijn.”

Wat heeft het team overeind gehouden, waar zaten de lichtpunten, de krachten? Welke diamanten haal je al uit die donkere grote klompen

Kate Buckinx: “Er wordt de vraag gesteld: waar zit je mee en hoe kunnen we als team daarbij helpen, dat is een heel schoon uitgangspunt vind ik zelf.” In de bespreking wordt ook het perspectief van kinderen én ouders meegenomen via methoden als een waarderend interview of een rollenspel waarbij iemand de ‘kind-’ of ‘ouder’pet opzet.
Vaak vindt het procesteam al plaats nog voor de consulent met een gezin concreet aan de slag is gegaan, net om na te gaan of er nog info ontbreekt of samen te bepalen wat de focus kan zijn. “Gezinnen weten ook van die gedeelde en gezamenlijk aanpak, los van de individuele consulent die het dossier opvolgt. Dat werkt ook beter”, zegt Iris De Boeck

In een echt ideale wereld worden alle dossiers besproken op die manier, maar daar is voorlopig de tijd niet voor. Selectie doet ook nadenken over wat een consulent nu echt wil bespreken en die ervaring wordt sowieso meegenomen naar andere, gelijkaardige, dossiers.

Diamanten
Veel meer dan vroeger blijkt de besluitvorming nu ook echt gedeeld te zijn. “Het vraagt natuurlijk wel een moedige en kwetsbare houding van de collega’s”, zegt Iris De Boeck. “Je komt naar een team zonder zelf eerst al een antwoord te hebben. En zeker in corona-tijden was het niet simpel om zo te blijven werken. Het afgelopen jaar was ik wel bijzonder trots op mijn team, dat we het samen aan het doen zijn. Soms zoekend, foeterend en ploeterend maar wel samen het verschil maken voor zoveel kwetsbare gezinnen”
“Klopt”, vult Kate Buckinx aan. “We kunnen ook iets leren uit hoe we door al die moeilijkheden zijn geraakt. Wat heeft het team overeind gehouden, waar zaten de lichtpunten, de krachten? Welke diamanten haal je al uit die donkere grote klompen? En door vooral te kijken naar wat wel nog mogelijk is, door positief en krachtgericht te denken, kan je stappen vooruit zetten. Bij de gezinnen, maar ook in je eigen team.”

Over Procesteams

"We werken vaak in zeer precaire situaties waarbij de veiligheid van kinderen in het gedrang kan zijn", licht Nele Haedens, van de afdeling Ondersteuningscentra jeugdzorg en sociale diensten jeugdrechtbank (Opgroeien) toe:
"Nadenken over de focus die je wil nemen in een case en/of een gesprek is cruciaal om op een goede wijze een proces met de cliënten aan te kunnen gaan. Een netwerk bestaande uit collega’s consulenten, leden van multidisciplinair team, teamverantwoordelijke,… waar de consulent terecht kan voor reflectie en vragen werkt hierbij ondersteunend. Hiervoor zijn procesteams het middel bij uitstek."
"Het procesteam draagt bij tot het inhoudelijk en procesmatig opvolgen van dossier en van bij de start een meer gedeelde verantwoordelijkheid en gedragenheid in besluitvorming. Per case wordt er in een procesteam een tijdslijn opgesteld die houvast biedt aan je eigen handelen en op maat van de case. Voorbereiding op contacten met cliënten is iets wat continu doorheen het hele proces centraal dient te staan. Het helpt om focus en regie te houden op de verontrusting en op de impact op het kind en om te komen tot een gerichtere aanpak. Tevens zorgt het ervoor dat je van bij aanvang in partnerschap gaat met de jongere, zijn ouders en het netwerk."
"Tenslotte is een procesteam een dynamisch interessant instrument omdat het ons helpt om te reflecteren over het handelen van de consulent waarbij de consulent doorheen het proces consult bij collega’s kan inroepen. Als consulent dien je je te laten bevragen over wat je aan het doen bent met een cliënt. Een frisse blik, een reflectiemoment draagt ertoe bij dat er nagedacht wordt over volgende stappen, over de mogelijke vragen, over blinde vlekken en hoe je die kan aanpakken,... Het vraagt een zekere kwetsbaarheid en is tegelijk ondersteunend naar het handelen van de consulent en professionaliseert de consulent verder in zijn/haar handelen en eigen aan een lerende organisatie!"