'We luisteren actief en structureel naar jongeren, op alle niveaus'

In 2019 zijn de gemeenschapsinstellingen gestart met een ‘actie-onderzoek’ naar de participatieruimte van jongeren. Wat moeten we ons daarbij voorstellen?

Bert Ducatteeuw: “We hebben aan Roos Steens, een onderzoekster van de Academische werkplaats Jeugdzorg Emmaüs, en Koen Hermans van KU Leuven gevraagd om bij de jongeren te peilen naar hun visie op participatie, door diepte-interviews. Het ‘actie’-aspect was voor ons heel belangrijk. Het onderzoek op zich vonden we minstens even waardevol als het rapport achteraf. We wilden heel bewust peilen naar de beleving van onze jongeren.”

Waarom vinden jullie dat zo belangrijk?

Ducatteeuw: “Binnen de zeer strakke, gesloten setting van de gemeenschapsinstellingen zijn we al meer dan tien jaar bewust bezig met kinderrechten en dus ook met participatie. De voorbije jaren kregen we een nieuwe invulling, door het decreet jeugddelinquentie. Er ligt nu veel nadruk op de vrijheidsberoving; er worden hoofdzakelijk jongeren begeleid die een delict hebben gepleegd. Maar onze missie is heel duidelijk: vanuit die geslotenheid willen we samen kansen creëren, met het oog op re-integratie. Wat de jongeren en hun context zélf willen in de toekomst is daarbij een belangrijk gegeven. Dat mogen geen loze woorden zijn: het is heel belangrijk om naar onze gasten te luisteren.”

Jongeren hechten veel belang aan de dagelijkse dingen, zoals de interactie met hun begeleiders en medezeggenschap over nieuwe regels

Wat is er concreet gebeurd tijdens het actie-onderzoek?

Ducatteeuw: “In een eerste fase heeft de onderzoekster gepeild naar hoe onze jongeren participatie beleven: welke impact hebben ze op hun eigen toekomst, hoe kunnen ze hun mening kwijt in de leefgroep, wat vinden ze van bewonersraden, enzovoort… Op basis van die input is de onderzoekster vervolgens in elke campus gaan praten met de begeleiders: vinden zij dit herkenbaar, op welke problemen botsen ze…”

Wat hebben jullie hieruit geleerd?

Ducatteeuw: “De jongeren en de begeleiders hadden heel genuanceerde, positieve voorstellen die de participatie kunnen bevorderen. Dat hoeft trouwens niet in grote structuren te zitten. Jongeren hechten veel belang aan de dagelijkse dingen, zoals de interactie met hun begeleiders en medezeggenschap over nieuwe regels. Op zich vonden wij het echt hoopgevend om te zien hoe open de jongeren én de begeleiders met de onderzoekster wilden praten, over zowel positieve zaken als pijnpunten.”

Krijgt participatie nu een grotere rol in de gemeenschapsinstellingen?

Ducatteeuw: “Absoluut! Het is zeker onze bedoeling om structureel verder in te zetten op het vergroten van de ruimte tot participatie binnen onze context. We willen jongeren niet herleiden tot het delict dat ze pleegden, maar hen blijven beschouwen als jongeren die bereid en in staat zijn om positief mee invulling te geven aan de begeleiding en de werking.  Vanaf september zetten we daarbij een volgende stap. In elke campus gaan we de bevindingen van het actie-onderzoek terugkoppelen. Dat wordt de start van meer ruimte voor dialoog en participatie, iets waaraan de jongeren, begeleiders en opvoedingsverantwoordelijken samen een eigen invulling zullen geven.”

Meer weten? Lees het interview met Magda Massoels, afdelingshoofd afdeling Gemeenschapsinstellingen, over het nieuwe decreet Jeugddelinquentie.