“Dankzij bemiddeling krijgen jongeren inspraak”

Sinds 2014 biedt bemiddeling in de jeugdhulp een uitweg voor jongeren, ouders en hulpverleners: bij een conflict tussen een jongere en zijn ouders, als een jongere, zijn ouders en de hulpverleners het niet eens raken over wat er moet gebeuren of als een jongere uit een voorziening dreigt te worden gezet. Een neutrale bemiddelaar kan dan een oplossing bieden en voorkomen dat de situatie verergert.

Inne Maes uit Lommel is sinds 2020 bemiddelaar in de jeugdhulp. Een jaar later heeft ze een viertal bemiddelingen achter de rug. “De rol van bemiddelaar sluit goed aan bij mijn werk bij het OCMW van Bocholt en mijn rol als voorzitter cliëntoverleg voor de jeugdhulp. Er zijn veel raakvlakken en dat is een verrijking.”

Inne Maes: “Mijn interesse voor bemiddeling is ontstaan door mijn job, want daar komen verschillende vormen van bemiddeling aan bod. Maar het sluit ook goed aan bij hoe ik omga met anderen en de manier waarop ik het liefst communiceer. Na mijn opleiding bemiddeling in familiezaken was het een logische stap om me kandidaat te stellen als bemiddelaar in de jeugdhulp. Ik was al voorzitter cliëntoverleg en heb een grote affiniteit met de jeugdhulp. Ik was dan ook heel blij toen ik na mijn kandidaatstelling bij het team Continuïteit van de afdeling Continuïteit en toegang (ACT) te horen kreeg dat ik kon starten als bemiddelaar.”

Wat spreekt je precies aan in de rol van bemiddelaar?

Maes: “Conflicten vind je overal en ze leiden vaak tot procedures of een breuk in de hulpverlening. Maar veel van die procedures en breuken kan je voorkomen, of je kan het op zijn minst proberen. Bij bemiddeling is er ruimte om met elkaar te communiceren en te luisteren naar elkaars bekommernissen. De partijen zoeken zelf naar een oplossing. Een minnelijke oplossing is meer gedragen door de partijen en beter voor de relatie, want er is nog communicatie of communicatie wordt opnieuw mogelijk.”

Hoe komt een bemiddeling tot stand?

Maes: “De vraag voor bemiddeling kan zowel van de jongere, zijn ouders als de hulpverlener komen (daarnaast zijn er ook situaties waarin bemiddeling verplicht is, red). Het gaat dan bijvoorbeeld over een conflict tussen een hulpverlener en een jongere, of over een jongere die het niet eens is met zijn ouders over een bepaald traject, zoals een aanmelding. Die aanvraag komt terecht bij het team Continuïteit, dat een neutrale bemiddelaar aanstelt. Als bemiddelaar contacteer ik alle partijen en plan ik een gezamenlijk gesprek in. Soms is er een afzonderlijk gesprek, maar mijn voorkeur gaat uit naar een gesprek met iedereen. Dat bevordert de communicatie en ik kan mijn neutraliteit als onafhankelijke partij volledig behouden.” 

Hoe verloopt zo’n gesprek meestal?

Maes: “We overlopen altijd eerst het protocol, zodat iedereen de afspraken kent (zie kader 2). Ik maak ook duidelijk dat iedereen om de beurt spreekt, dat we elkaar laten uitspreken, … Ik ben de procesbegeleider en leid het gesprek in goede banen.”

“Sinds corona is het mogelijk om elkaar online te spreken, maar de meeste mensen kiezen voor een fysiek gesprek, met de nodige maatregelen uiteraard. Soms volstaat één gesprek, in andere gevallen spreken we twee of drie keer af. Na afloop kan er een schriftelijke overeenkomst opgesteld worden die alle partijen ondertekenen. Maar ook dat kiezen de partijen zelf. Als een bemiddeling alleen draait om het herstel van de communicatie, dan is zo’n overeenkomst niet nodig. Inhoudelijke afspraken zetten we meestal wel op papier.”

Wanneer is een bemiddeling voor jou geslaagd?

Maes: “Dat is telkens anders. Mijn eerste bemiddeling heeft niet tot een overeenkomst geleid, maar positief was wel dat ik de partijen een alternatief heb kunnen voorstellen. Daarmee gingen ze verder aan de slag. Dat heeft me doen inzien dat een bemiddeling niet hoeft te slagen om positief te kunnen zijn.”

“Dankzij bemiddeling maken de partijen meer tijd om in gesprek te gaan over het conflict, en dat zorgt sowieso al voor opluchting. Een bemiddeling is geslaagd als er communicatie tussen de partijen mogelijk blijft. In de jeugdhulp willen we daarmee zorgen voor continuïteit en breuken in de hulpverlening voorkomen.”

Is bewust tijd maken de kern van het succes?

Maes: “Zeker. Een extra voordeel is dat jongeren in de jeugdhulp mee aan het roer worden gezet. Er wordt niet voor hen beslist, maar ze krijgen inspraak en er wordt samen met hen naar een oplossing gezocht.”

“Afspraken over de hulpverlening waar de jongere (en ook de andere betrokken partijen) volledig achterstaat, zullen meer kans op succes hebben dan afspraken die opgelegd worden.”

Wat heb je als bemiddelaar al opgestoken?

Maes: “Uiteraard leer je heel veel bij over gespreksvaardigheden, wat zowel in een bemiddeling als in de hulpverlening van belang is: open vragen stellen, feiten naar boven halen, polsen naar gevoelens om een zo open mogelijk gesprek te krijgen enzovoort.”

“Als het lukt om de conflicterende partijen samen te brengen én er terug communicatie mogelijk is, gebeuren er vaak mooie dingen. Het zorgt voor betere relaties, bevordert het welzijn van de partijen en het komt de samenwerkingen in het hulpverleningstraject ten goede.”

“Het is een constant leerproces. Je stelt jezelf in vraag, ook dankzij de jaarlijkse intervisie met collega-bemiddelaars. Daar krijg ik ervaringen van meer ervaren bemiddelaars te horen, kan ik mijn ervaringen delen en leren we elkaar beter kennen. Ook al doe je de gesprekken alleen, er zijn altijd mensen op wie je kan terugvallen.”

Wie is Inne Maes?
- 35 jaar, Bachelor Maatschappelijk Werk
- Werkt bij de sociale dienst van het OCMW van Bocholt
- Is als overlegcoördinator verantwoordelijk voor de organisatie van het lokaal cliëntoverleg
- Sinds 2015 voorzitter cliëntoverleg voor de jeugdhulp
- Startte in 2018 de opleiding bemiddeling in familiezaken aan Hogeschool UCLL in Leuven
​​​​​​- Sinds 2020 bemiddelaar in de jeugdhulp in de regio Limburg

Duidelijke regels
- De belangrijkste principes van een bemiddelingsgesprek:
- Vrijwilligheid: iedereen neemt vrijwillig deel en kan de bemiddeling op elk ogenblik stopzetten.
- Meerzijdige partijdigheid: alle partijen zijn gelijkwaardig. De bemiddelaar kiest geen partij.
- Vertrouwelijkheid: alles wat gezegd wordt, blijft binnen het kader van de bemiddeling, tenzij anders wordt overeen gekomen. De bemiddelaar heeft beroepsgeheim.
- Transparantie: De bemiddelaar legt uit wat de partijen van hem kunnen verwachten.
- Respect voor communicatieregels.
- Bemiddeling is gratis.

www.jeugdhulp.be/aanbod/jeugdhulp-zonder-breuken/bemiddeling