‘Het gaat om relationele veiligheid’

Nieuw is de doelgroep voor JEZ11 niet. Vanuit de zogeheten ‘proeftuinen’ heeft JEZ11, dat onderdeel is van VOT, al ruime expertise in het begeleiden van meisjes met een complexe problematiek. Ervaring die ook de werking deed evolueren, zegt Sofie Ducatteeuw. Waar vroeger de meisjes moesten inpassen in het systeem en een eerder restrictieve aanpak werd gehanteerd, is er nu veel meer aandacht voor de relationele band met de meisjes.

Investeren in goede banden met de jongeren is cruciaal?

Sofie Ducatteeuw: “Ja. We plaatsen ons nu veel meer tussen de meisjes dan er boven. Proberen te luisteren, te begrijpen. En zo samen, soms al zoekend en mislukkend, een traject af te leggen. Zo geraken we verder dan enkel te focussen op de beveiliging.”

De officiële naam ‘beveiligend verblijf’ is dan wat fout gekozen?

“Ja, onze meisjes hebben vooral relationele veiligheid nodig. Bij dat woord ‘beveiliging’ denkt iedereen spontaan aan een restrictief karakter, vertaald in hoge omheiningen en strenge regels waar nauw wordt op toegezien. Een betere naam is er echter ook nog niet, maar dat zal wel komen (lacht).”

De jeugdrechter vraagt wel dat de jongeren in een veilige omgeving worden opgevangen. Lees, dat ze niet zomaar kunnen weglopen omdat ze anders vooral zichzelf in moeilijkheden kunnen brengen. Dus ergens moet het toch gaan over sleutels en deuren?

“Het is een delicaat evenwicht waar ook andere voorzieningen soms mee worstelen. Bij ons kunnen de meisjes ook niet zomaar binnen en buiten wandelen zonder toestemming. In het gebouw zelf, dat ruim is en waar we veel verschillende activiteiten organiseren, en in de tuin kunnen ze natuurlijk wel vrij. De slaapkamerdeur gaat op slot, maar kan altijd wel vanuit de binnenkant worden opengedaan. Het is dan eerder een veilige plek voor de meisjes zelf. Een ander meisje komt er niet zomaar in. Ook de begeleiding vraagt altijd eerst toestemming om de kamer te betreden. “

We plaatsen ons nu veel meer tussen de meisjes dan er boven. Proberen te luisteren, te begrijpen. En zo samen, soms al zoekend en mislukkend, een traject af te leggen. Zo geraken we verder dan enkel te focussen op de beveiliging

Welk profiel hebben de meisjes die jullie opvangen?

“Vaak hebben ze al van jonge leeftijd een lange hulpverleningsgeschiedenis, met breuken en diverse kwetsuren. Complexe problematieken, vaak ook gelinkt aan een psychische aandoening. Het schooltraject is moeilijk verlopen. Ofwel geschorst ofwel zelf langdurig gespijbeld. Wij zijn dan de zoveelste hulpverlener in de rij waar ze vertrouwen in moeten hebben. Ze zijn soms hun geloof kwijt in de hulpverlening maar vooral ook in zichzelf: wie ben ik, wat kan ik, wat wil bereiken? Die band opbouwen lukt dan wel aardig, maar dat heeft vaak tijd nodig. Vandaar dat onze trajecten vaak langer dan 6 maanden duren, soms wel tot 2 jaar. Het is hier een evenwicht zoeken tussen zich settelen bij ons en zonder ons verder kunnen. Na hun verblijf hier stromen ze uit naar begeleid zelfstandig wonen, naar een andere meer open voorziening of kunnen ze terug naar huis.”

En lukt dat goed verder gaan zonder jullie?

“Ja zeker. Er zijn een pak positieve verhalen te vertellen. Zo was er een meisje bij ons dat uit het milieu kwam van de tienerprostitutie, aangaf dat ze eruit wilde en bij ons een prachtig parcours heeft gelopen. Ze heeft school heropgestart, een weekendjob gezocht en finaal ook een volwaardige job gevonden. Ze heeft nog altijd wel wat ondersteuning nodig, maar het lukt wel. Ondertussen werkt ze ook mee aan onderzoeken in de aanpak van tienerprostitutie. Dat is echt fijn om te zien, ze heeft ons ook eens bedankt met een groot feest. (op dreef): zo zijn er nog wel wat meisjes die bij ons zijn gekomen, die het goed doen. Ik denk nu ook spontaan aan iemand die pas 12 jaar was, toen ze bij ons verbleef. Dat ging echt niet die eerste maanden. Niet willen meewerken, compleet haar eigen zin willen doen, een keer op het dak van de voorziening kruipen… dat soort toestanden. En dan toch: met kleine stapjes is dat helemaal gekeerd. Het besef dat er volwassenen zijn die grenzen aanreiken, dat vertrouwen nodig is, maar dat ze ook niet aan iedereen alles kan toevertrouwen, dat ze leert wat haar eigen grenzen zijn en hoe ze zich daarbij veilig kan voelen. Ze is nu ook op weg naar een veel zelfstandiger leven en de relatie met de begeleiders is goed.”

Bij dit soort begeleiding is afzondering en isolatie ook altijd een gevoelige discussie. Hoe zit dat bij jullie?

“Er is een afzonderingsruimte, maar die wordt zo weinig mogelijk gebruikt. Enkel als het meisje een gevaar is voor zichzelf of voor anderen of de begeleiding. En zo kort mogelijk. Om de tien minuten komt er een begeleider langs om polshoogte te nemen en wordt ook alles geregistreerd in een logboek. Er is geen matras voorzien, de nacht doorbrengen in die ruimte is zeker geen optie voor ons. Ons personeel wordt ook continu gevormd in het omgaan met de jongeren in zo’n situatie. Er zijn ook alternatieven uitgewerkt, een meisje kan ook even naar de tuin op het terrein als het haar allemaal te veel wordt; we hebben ook comfortrooms waar ze muziek kunnen beluisteren.”

De optie van twee weken time-out in een gemeenschapsinstelling blijft in principe behouden. Gaan jullie daar ook gebruik van maken?

“Dat blijft een mogelijkheid als het niet anders kan, maar niet gekaderd als een sanctie. Enkel als dit zinvol kan zijn in een traject. Ook hier proberen we binnen onze aanpak en voorziening alternatieven te zoeken met bijvoorbeeld ervaringsgerichte trajecten.”

Hoe moeilijk ook, jullie laten niet los.

“Dat is inderdaad de kern van onze aanpak. In verbinding gaan, inzetten op die relationele veiligheid. Dat is cruciaal.”