'Dit gefuseerde agentschap heeft veel meer slagkracht'

In april 2019 werd het agentschap Opgroeien - de fusie tussen Jongerenwelzijn en Kind en Gezin - juridisch een feit. Stond dit in de sterren geschreven?

Katrien Verhegge: “Ik denk het wel. Misschien was het voor sommigen verrassend dat de fusie uiteindelijk echt waarheid is geworden, maar wat mij betreft was het een logische stap. Stefaan Van Mulders, voormalig leidend ambtenaar van Jongerenwelzijn, kwam destijds vertwijfeld bij me aankloppen: ‘Katrien, we hebben een nieuwe missie en die lijkt wel erg veel op die van Kind en Gezin. Is dat een probleem?’ (lacht) Dat zegt genoeg. Binnen dit nieuwe agentschap kunnen we onze rol volledig vervullen: kansen geven aan álle kinderen en jongeren.”

Wat is hiervan de grote meerwaarde voor kinderen en jongeren?

Verhegge: “Ik zal niet beweren dat zij nu aan den lijve ondervinden dat er een gefuseerd agentschap is, en dat hoeft ook niet. Maar wij hebben veel opportuniteiten om beleidsmatig meer op elkaar af te stemmen. Er is nu een eengemaakt ondernemingsplan, waarin onder meer staat dat we meer bruggen willen slaan naar andere sectoren, zoals onderwijs. Jeugdhulp probeert zoveel mogelijk jongvolwassenen de kans te geven om hoger onderwijs te volgen, terwijl Kind en Gezin ijvert voor meer kleuterparticipatie. Zo zijn er talrijke voorbeelden. Denk maar aan de prenatale werking door de lokale teams van Kind en Gezin. Als zij merken dat een gezin nood heeft aan meer intensieve hulp, kunnen ze veel sneller de consulenten van jeugdhulp bereiken - dat zijn nu rechtstreekse collega’s. Of denk aan de gemeenschapsinstellingen, waar soms ook zwangere meisjes verblijven. Daar komt de knowhow van Kind en Gezin ook goed van pas. Er zijn veel kansen om zo geïntegreerd mogelijk te werken: dat is cruciaal.”

Is dit nu het begin van meer integratie? Kunnen de jongeren advies centra van de CAW’s bijvoorbeeld ook in Opgroeien worden opgenomen?

Verhegge: “Tja, als je dié logica doortrekt, moet je uiteindelijk alle sectoren die te maken hebben met kinderen en jongeren laten fuseren. Dat lijkt me geen haalbare kaart. Ik ben niet de persoon van structuren: niet alles hoeft onder één dak te komen. Maar we hebben wel nood aan een netwerk rond kinderen en jongeren, over de sectoren heen. Ik denk dat we best de basisvoorzieningen - zoals onderwijs, kinderopvang en vrije tijd - hun werk laten doen, maar hen vanuit jeugdhulp wel maximaal ondersteunen. Zo kunnen we ervoor zorgen dat elk kind aan die basisvoorzieningen kan blijven deelnemen en dus alle kansen krijgt.”

Ik zie vooral veel positieve dynamiek. Neem nu Signs of Safety, met een heel stevige basisfilosofie rond kracht- en oplossingsgericht werken. Dat leert ons dat we nog veel meer moeten inzetten op de netwerken rond gezinnen

Ook een belangrijke stap in 2019 was het decreet Jeugddelinquentie. Daarin speelt jeugdhulp een belangrijke rol.

Verhegge: “Ja, en zéér terecht. Voortaan zullen de gemeenschapsinstellingen voorbestemd zijn voor jongeren die een delict hebben gepleegd. Maar de visie is duidelijk: sanctioneren is belangrijk, maar slechts een deel van het verhaal. Ook voor die jongeren is ondersteuning door jeugdhulp cruciaal. We mogen hen niet vastpinnen op hun delict, want kansrijk opgroeien is voor hen even belangrijk als voor alle andere jongeren. Daarom ben ik ook zo blij met het positief project, waarbij jongeren de kans krijgen om zelf een antwoord te bieden op hun delict. Dan sanctioneer je, maar tegelijk werk je ook herstelgericht.”

In het volgende jaarverslag zal corona vast een hoofdrol spelen. Wat weten we nu al over de impact op jeugdhulp?

Verhegge: “De richtlijnen van de Veiligheidsraad hadden uiteraard een heel grote impact op onze werking, wat vooral in de residentiële voorzieningen heel pijnlijke situaties opleverde. De bezoekregeling was bijvoorbeeld zeer streng: eerst werd niemand toegelaten, zelfs een kleuter van drie mocht zijn ouders niet meer zien. Daarna veranderde de regel naar één bezoeker - maar wat dan met gescheiden ouders? En we moesten ook altijd rekening houden met een risico op besmettingen: een school kan in zo’n geval alle leerlingen huiswaarts sturen, maar een voorziening niet. In het begin had ik soms het gevoel dat het gezondheidsadagio moest zegevieren, ten koste van het psychologische welzijn van kinderen en jongeren. Maar we hebben ook mooie situaties gezien. Kinderen en jongeren in voorzieningen kregen de keuze: ofwel blijven, maar dan zonder bezoek, ofwel naar huis gaan. Ongeveer 25 procent koos voor dat laatste, en in veel gevallen is dat verrassend goed verlopen. Daar kunnen we ook lessen uit trekken. Al mogen we weliswaar niet blind zijn voor de vele moeilijkheden bij gezinnen, iets waarover Awel en het Kinderrechtencommissariaat bijvoorbeeld al getuigden.”

Je bent nu één jaar administrateur-generaal van Opgroeien. Zijn er bepaalde aspecten van jeugdhulp die je hebben verrast?

Verhegge: “De Integrale Jeugdhulp volg ik al heel lang op, vanuit Kind en Gezin. Maar nu heb ik veel thema’s in de diepte leren kennen. Ik zie vooral veel positieve dynamiek. Neem nu Signs of Safety, met een heel stevige basisfilosofie rond kracht- en oplossingsgericht werken. Dat leert ons dat we nog veel meer moeten inzetten op de netwerken rond gezinnen. En daarnaast heb ik vooral geleerd dat er nog meer samenwerking nodig is. Jeugdhulp kan de vele complexe problemen niet alleen aan. Heel wat jongeren in de gemeenschapsinstellingen hebben bijvoorbeeld veel psychologische problemen. Hen kunnen we pas goed ondersteunen met de hulp van kinder- en jeugdpsychiatrie. Er zijn gelukkig al veel mooie samenwerkingen, zeker op regionaal niveau. Maar in de toekomst moeten we daar zeker nog verder op inzetten.”

Meer info over het eerste gezamenlijke ondernemingsplan Opgroeien: https://www.vlaanderen.be/publicaties/ondernemingsplan-agentschap-opgroeien