Steeds meer organisaties uit de jeugdhulp gaan aan de slag met Signs of Safety: vanuit een samenwerkingsrelatie met het gezin wordt meer veiligheid gecreëerd voor kinderen. In het ondersteuningscentrum jeugdzorg Tongeren zijn ze alvast enthousiast. Groepscoördinator Veerle Anthonissen en consulenten Anja Lambrighs en Ellen Brabants vertellen. “De focus ligt op de kracht van een gezin, ze krijgen meer kansen en grijpen die ook.”

“Mijn vriend en ik zijn zes jaar samen en we hebben twee kinderen: Amélie (5) en Jelle (2). De laatste jaren hebben we vrij veel problemen gehad. We zitten in collectieve schuldbemiddeling, wat een zware impact heeft op ons leven en onze relatie. Zelf kan ik niet werken door een ziekte, al doe ik gelukkig wel vrijwilligerswerk. Maar de voorbije jaren worstelde ik vaak met het gedrag van Amélie, die soms zware woedeaanvallen kreeg. Ik voelde me regelmatig alleen.

In verontrustende opvoedingssituaties wordt al enkele jaren met “Signs of Safety” gewerkt. In 2019 werd het project hierrond afgesloten, maar het hoofdstuk zeker niet, vertelt beleidsmedewerker Nele Haedens, van de afdeling Ondersteuningscentra en sociale diensten jeugdrechtbank (Opgroeien).

In heel Vlaanderen gingen in 2019 laagdrempelige samenwerkingsverbanden van start die werkten rond het principe van Eén gezin één plan. In regio Oost (Limburg) heten ze “De Plan-Trekkers”. Ze blikken terug op dat eerste jaar van pionierswerk.

In de gemeenschapsinstellingen is participatie extra belangrijk, vertelt beleidsmedewerker Bert Ducatteeuw, van de afdeling Gemeenschapsinstellingen (Opgroeien). “Vanuit de geslotenheid willen we vooral kansen creëren voor onze jongeren, en daarvoor is het cruciaal om met hen te spreken en actief naar hen te luisteren.”

Om meer participatie mogelijk te maken, is een vertrouwenspersoon voor veel jongeren in de jeugdhulp cruciaal. Maar iemand vinden is niet altijd evident. Vzw Lus helpt jongeren hierbij, vertelt Skrolan Hugens.

Participatie is een evidentie voor Cachet vzw, een organisatie voor en door jongeren met ervaring in de jeugdhulp. In 2019 werkten zij aan het project Take Care, dat peilt naar de ervaringen van jongeren met geestelijke gezondheidszorg. Roel Reubens geeft tekst en uitleg.

Ondersteuning op maat is zeer belangrijk voor slachtoffers van tienerpooiers. In 2019 werd onder meer ingezet op kleinschalige woonvormen, waar veiligheid, nabijheid en zorg centraal staan, vertelt beleidsmedewerker Bram Antheunis van de afdeling Voorzieningenbeleid Jeugdhulp bij Opgroeien.

In 2019 keerden vijf Vlaamse kinderen terug uit IS-gebied. Verschillende partners zaten rond de tafel om hen zo goed mogelijk te ondersteunen. “Wij zien kinderen die recht hebben op hulpverlening, zodat ze veilig en omringd kunnen opgroeien’, vertelt Virna Saenen, beleidsmedewerker van de afdeling Ondersteuningscentra en sociale diensten jeugdrechtbank bij Opgroeien.

Als het over continuïteit in de jeugdhulp gaat, denken we meestal aan trajecten die naadloos in elkaar overgaan. Maar ook relationele continuïteit is cruciaal voor jongeren, zeggen Nele Van Nevel en Vanessa Loones, regionale medewerkers van de afdeling Continuïteit en toegang (Opgroeien) in West-Vlaanderen.

Hoe blikt Katrien Verhegge, administrateur-generaal van Opgroeien, terug op de integrale jeugdhulp in 2019?  “De fusie tussen Jongerenwelzijn en Kind en Gezin was een logische stap. Vanuit Opgroeien kunnen we nog meer bruggen slaan en onze rol volledig vervullen: kansen geven aan álle kinderen en jongeren.”

“De hele samenleving is verantwoordelijk om álle kinderen en jongeren een waardevolle vrije tijd te bezorgen”, zegt Fréderique Loones van De Ambrassade. Die probeert een brug te slaan tussen jeugdwerk en jeugdhulp, met het project “Maak tijd vrij”.

Om te voorkomen dat men jongeren uit de jeugdhulp uit het oog verliest wanneer ze meerderjarig worden, lanceerde CAW een module speciaal voor jeugdhulpverlaters, vertelt Shari Robijns van het CAW Halle-Vilvoorde.

Veel jongeren met een handicap hebben een hoge ondersteuningsnood. Voor hen is zorgcontinuïteit zeer belangrijk. ‘Dankzij het persoonsvolgend budget na jeugdhulp kunnen we vermijden dat bij deze kwetsbare groep ongewenste breuken ontstaan als ze meerderjarig worden’, legt Sharon Kampil van het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) uit.

Het nieuwe decreet Jeugddelinquentie was een mijlpaal in 2019. Opvallend was de lancering van het positief project, onder begeleiding van HCA-diensten zoals vzw Alba. Coördinator Stefaan Viaene en begeleidster Stephanie Van der Kelen blikken terug op hun eerste ervaringen.

Na tien jaar als Kinderrechtencommissaris, werd Bruno Vanobbergen op 1 maart 2019 algemeen directeur van Opgroeien. Het recht van kinderen en jongeren om kansrijk op te groeien staat voor hem centraal. “Daarvoor moeten we de jeugdhulp normaliseren en vertrekken vanuit de kracht en het netwerk van gezinnen.”

Benny* (17) moet voor de jeugdrechter verschijnen omdat hij drugsfeiten heeft gepleegd. De jeugdrechter stelt hem een positief project voor: hij mag zelf invullen op welke manier hij deze feiten kan “goedmaken”. 

De gemeenschapsinstelling De Grubbe in Everberg heeft het eerste nieuwe gebouw met vijf leefgroepen geopend. Ook inhoudelijk krijgt De Grubbe een heel nieuwe invulling, als oriëntatiecentrum voor jongeren die een delict pleegden. Afdelingshoofd Magda Massoels geeft tekst en uitleg bij het nieuwe decreet jeugddelinquentie.

In de zorg voor volwassenen is het belangrijk dat hulpverleners altijd peilen of er ook kinderen betrokken zijn en hoe het met hen gaat. Die “kindreflex” werd in 2019 uitgerold in de geestelijke gezondheidszorg en wordt nu uitgebreid naar andere sectoren, vertelt Tim Stroobants, directeur van het Vlaams Expertisecentrum Kindermishandeling.

De crisisjeugdhulp kreeg in 2019 extra middelen. Die zijn vooral geïnvesteerd in extra crisisverblijf, vertelt Stijn Beirens, beleidsmedewerker van de afdeling Continuïteit en toegang (Opgroeien).

Onthaal,-oriëntatie en observatiecentrum t’Laar in Brugge organiseerde tijdens de eerste lockdown een pop-up crisisopvang in hun opvanghuis waardoor tienerjongens er een tijdje samenleefden met enkele kleine kinderen. Een opvallende mix die verassend goed werkte zo bleek.

Heftig, zeker die eerste zes maanden. Maar finaal wel positief gestemd. Zo blikt Katrien Verhegge, administrateur-generaal van Opgroeien, terug op een bijzondere, door corona gekleurde periode. De crisis bracht ook kansen voor kwetsbare kinderen en jongeren die nu volop worden benut. Nabije en flexibele zorg die snel kan schakelen, versterken van wat goed loopt thuis en de digitale kloof verder dichten. Om er maar een paar te noemen.

Corona zorgde ook bij Awel voor een nooit geziene piek in het aantal contacten. Maar coördinator Sibille Declercq van de luisterlijn voor kinderen en jongeren zag ook lichtpunten in de pandemie: de veerkracht van jongeren viel op. En leve de structurele samenwerking tussen de nulde en de eerste lijn die tijdens Corona. Warm aanbevolen!

Sterkere verbindingen opzetten tussen jeugdhulp en onderwijs om de schoolkansen van kwetsbare kinderen en jongeren te verhogen. Dat is het opzet van de lerende netwerken die sinds september 2020 per regio zijn opgestart, in tandem met ‘Samen tegen Schooluitval’ (STS). Ook in Brussel is dit meer dan welkom, zijn Nele Anciaux (coördinator lerend netwerk) en Eva Trogh (coördinator STS) enthousiast. “Meer verbinding en communicatie zorgen voor meer begrip en zo verloopt de samenwerking op het terrein veel vlotter.”