Actieplan Jongvolwassenen

De afgelopen jaren zijn er extra inspanningen geleverd om de overgang tussen jeugdhulp en volwassenhulp vlotter te laten verlopen. Het actieplan jongvolwassenen speelde daar op in, met een reeks concrete initiatieven en maatregelen: (onder meer):

• Voor jongvolwassenen, voor wie na de jeugdhulp vervolghulp noodzakelijk blijft, worden specifieke acties opgezet. Zo zijn begin 2019 in Vlaanderen en Brussel 87 plaatsen binnen kleinschalige wooneenheden, de zogenaamde co-housingprojecten, van start gegaan. Daar wonen 4 tot 6 jongvolwassenen (van 16 tot 25 jaar) met weinig of geen ondersteunende context samen. Ze kunnen rekenen op toezicht en ondersteuning door een begeleider. Sinds 2022 zijn deze wooneenheden, waarin minstens 3 jongvolwassenen met elkaar samenwonen, structureel verankerd in het erkennings- en subsidiëringsbesluit van Opgroeien.
• Er zijn ook (bijkomende) erkenningen voor burgerinitiatieven van start gegaan. Deze dragen bij aan het creëren van duurzame contexten bij kwetsbare jongvolwassenen, door het inschakelen van vrijwilligers onder coaching, supervisie en intervisie van professionals. 
• De mogelijkheden van voortgezette jeugdhulp na de 18de verjaardag zijn verruimd. Zo kunnen een aantal typemodules in de jeugdhulp nu worden ingezet tot 25 jaar

Die inspanningen zien we ook weerspiegeld in een stijgend gebruik, op vrijwillige basis, door jongvolwassenen (18-25 jaar) van de voortgezette jeugdhulp, cijfers voorzieningen jeugdhulp Opgroeien (OVBJ met en zonder verblijf en pleegzorg). Het totaal is daar gestegen van 2.572 in 2017 naar 3.641 in 2021, een stijging met 40 procent op 5 jaar tijd.

Vooral de stijging bij pleegzorg is frappant. Van 1.040 in 2017 naar 1.767 in 2021; een stijging met 70 procent, met die nuance dat hier ook de cijfers voor volwassen pleeggasten (met een handicap of psychische aandoening) meegeteld zijn. Dat zijn er ongeveer 230.

Ook bij de intersectorale toegangspoort zagen we de afgelopen jaren en stijging in het aantal aanvragen voor Niet-Rechtstreeks Toegankelijke Jeugdhulp bij voorzieningen en pleegzorg.
De aanvragen voor +18 jarigen waren gestegen met 21,9% van 2017 tot 2020. In 2021 zien we evenwel een daling, die samenhangt met de algehele daling van de aanvragen bij de Toegangspoort, ook voor -18 jarigen.
Het aandeel van +18 jarigen op het totaal aantal vragen is geëvolueerd van 10,8% naar 11,5 % op vijf jaar tijd.

De dezelfde trend zien we voorlopig bij de relatief nieuwe intersectorale module jeugdhulpverlaters. Daar was er eerst een stijging van 149 in het eerste jaar 2019 naar 320 in 2020. In 2021 waren er dit 250.
Vanuit de centra algemeen welzijnswerk, en meer bepaald het jongerenaanbod JAC, is die nieuwe module gecreëerd. Wanneer jongeren de jeugdhulp verlaten, ontstaat vaak een breuk. Omdat ze bijvoorbeeld op een wachtlijst voor volwassen hulp belanden. Of omdat ze hunkeren naar zelfstandigheid en het liefst met rust gelaten willen worden. Maar het is een heel kwetsbare groep, met een verhoogd risico om dak- of thuisloos te worden. In de sector zien we steeds meer ‘sofaslapers’: jongeren die geen vast adres hebben, daardoor geen werk vinden en dus ook geen geld hebben om een appartement te huren. Dat is een vicieuze cirkel die we willen voorkomen. Vanuit de eerste lijn willen we een brug slaan tussen hulpverlening voor jongeren en volwassenen.

Lees ook hier het interview met Shari Robijns van het CAW Halle-Vilvoorde over deze nieuwe module en het vermijden van dak-en thuisloosheid van jongeren die uit de jeugdhulp komen.

Trajecten Jongvolwassen ACT Opgroeien

In elke regio bij de afdeling ACT van Opgroeien is er een team continuïteit dat aanspreekbaar is voor die jongeren waar de overgang van jeugdhulp naar zelfstandig leven, als zorgwekkend of complex wordt beschouwd en waarbij er geen (evidente) link meer is met een hulpaanbod. 

Het opzet is om continuïteit te realiseren in deze trajecten waarbij de opmaak of activatie van ondersteuningsplannen wordt gefaciliteerd, met aandacht voor alle levensdomeinen. Waar nodig organiseert ACT rondetafelgesprekken en zit die ook voor.

Voor we ingaan op de cijfers is het belangrijk om te vermelden dat de registratie in 2021 werd gewijzigd. Hierdoor is het niet mogelijk om de cijfers van 2021 te vergelijken met voorgaande jaren. Het grootste verschil zit hem in de differentiatie qua afhandeling. Vragen die we kwalificeren als ‘ontvankelijk’ worden steeds opgestart. Vragen die we kwalificeren als ‘niet-ontvankelijk’ krijgen ook een antwoord (consult, expertisedeling, coaching). Daarnaast rapporteren we enkel inhoudelijk over afgesloten trajecten. 

Blikken we terug op 2021 dan zien we dat onze medewerkers 129 vragen naar ondersteuning (in 2020 waren dit er nog 156) ontvingen. In 23% (n= 30) van de vragen werd casemanagement opgestart.

Zoals aangegeven wordt er in 77% van de vragen geen casemanagement opgestart. De voornaamste reden hiervoor is de aanwezigheid van voldoende actief betrokken hulpverleners rond de jongvolwassene (67,7%, n= 67). In een beperkt aantal gevallen (15,2%, n= 15) kregen onze medewerkers geen mandaat van de jongvolwassene om aan de slag te gaan. In 12,1% (n= 12) van de aanvragen werd de inschatting gemaakt dat er bij de contactpersoon-aanmelder voldoende krachten aanwezig waren om zelfstandig verder te gaan in het reeds gelopen traject.  

Het volledige verslag van de werking jongvolwassenen bij ACT kan je hier raadplegen.

Ondersteuning jongvolwassenen met een handicap

Jongvolwassenen met een (vermoeden van) handicap kunnen ook na hun 18de beroep doen op ondersteuning via Rechtstreeks Toegankelijke Hulp, Globale Individuele Ondersteuning, een Multifunctioneel Centrum, een Persoonlijke-Assistentiebudget, individuele materiële bijstand (IMB) of een zorgbudget. In totaal krijgen in 2021 9960 (in 2020: 9907) jongvolwassenen tussen 18 en 25 jaar op één of meerdere van deze manieren ondersteuning.

Wanneer een persoon met een handicap meerderjarig wordt, komt meestal de vraag welke ondersteuningsmogelijkheden er nog zijn als de jeugdhulp stopt. Om de verderzetting van de reeds lopende hulp te waarborgen, kan een multifunctioneel centrum ook na de leeftijd van 18 of 21 jaar verder ondersteuning blijven bieden. Onder bepaalde voorwaarden kan dit zelfs tot en met 25 jaar. Ook kunnen de teams jeugdhulpregie van de intersectorale toegangspoort een aantal instrumenten inzetten om antwoorden te vinden op ondersteuningsvragen binnen (complexe) dossiers. 

Bij de niet rechtstreeks toegankelijke hulpverlening voor volwassenen met een handicap spreken we van een persoonsvolgend budget (PVB). Op 31/12/2021 hadden 3001 jongvolwassenen tussen 18 en 25 jaar een PVB ter beschikking bij volwassen ondersteuning. Een deel van deze jongeren kan dit gecombineerd hebben met een andere vorm van ondersteuning in 2021. Deze mogen dus niet opgeteld worden met bovenvermelde 9960 om het totaal aantal jongeren tussen 18 en 25 jaar te kennen.