Zorggarantie jonge kinderen

Het beleid zet extra in op de kwetsbare doelgroep van jonge kinderen (0 tot 3 jaar). Ze doet dit onder meer via het actieplan zorggarantie jonge kinderen dat een snelle interventie en samenspel tussen verschillende actoren op het terrein beoogt.

In het decreet pleegzorg wordt pleegzorg als eerste te overwogen optie bij uithuisplaatsing van jonge kinderen (0 tot 3 jaar) naar voren geschoven.

De meest betrouwbare parameter om de evoluties m.b.t. de verhouding pleegzorg versus residentieel verblijf op te volgen is te kijken naar de nieuwe instroom van dossiers (zie grafiek; aantal unieke jongeren met een opgestart dossier). 

Uit deze cijfergegevens blijkt dat het aandeel van jonge kinderen in pleegzorg al altijd groot geweest is in verhouding tot de totale groep van geplaatste kinderen. Het aantal nieuw opgestarte dossiers voor pleegzorg stijgt voor deze leeftijdsgroep licht over de jaren heen, met een lichte daling in het bijzondere jaar 2020. Omwille van corona is er in 2020 globaal genomen ook een mindere instroom.

Vanaf 2020 zijn ook de CKG's (verblijf) meegenomen in onderstaande tabel. In 2021 zijn er in de CKG's 146 (in 2020: 166 jonge kinderen ingestroomd in een verblijfsaanbod. We zien binnen de CKG's de laatste jaren een licht dalende trend inzake residentieel verblijf voor de hele jonge kinderen. Hier moet wel rekening mee worden gehouden dat de begeleidingsduur voor de langverblijvers toeneemt, wat maakt dat er logisch gezien minder capaciteit is voor nieuwe instroom en dit dus ook mogelijks één van de factoren is voor de dalende trend.

Grafiek: procentuele verhouding van het aantal unieke cliënten (jonge kinderen) ingestroomd in het verblijfsaanbod jeugdhulp Opgroeien (met uitzondering van de CIG) over de jaren heen (eerste schakeling) (bron: Binc)

Een dalende trend inzake indicatiestelling residentieel verblijf versus pleegzorg voor de allerjongste kinderen blijkt ook uit de evoluties van de laatste jaren m.b.t. de indicatiestellingen over heel Vlaanderen. Daarbij moet opgemerkt worden dat het hier enkel gaat over niet-rechtstreeks toegankelijk verblijf. Het verblijf voor ouders met kinderen in een CIG stijgt maar rekenen we niet tot uithuisplaatsing. 

Binnen het residentieel verblijf wordt er het vaakste naar de CKG geïndiceerd (hier opgenomen: residentieel verblijf lange duur). Over de jaren heen is er een stijging in het aantal plaatsen (capaciteit) langverblijf terwijl de bezetting over de jaren heen constant blijft. Meer invulling van ‘lang aanbod’ impliceert een daling in aantal bereikte kinderen (die telkens langer eenzelfde plaats innemen). Indicatiestellingen verblijf lange duur nemen ook af.

De daling in 2021 voor alle soorten aanvragen hangt samen met de algehele daling aanvragen voor alle leeftijden. Er wordt ook breder geïndiceerd.

Grafiek: aanvragen verblijf bij de intersectorale toegangspoort voor 0 tot 3-jarigen, 2019-2021 (bron: INSISTO, unieke minderjarigen.)

Nog een vraag is hoe het gesteld is met de jeugdrechtbankmaatregelen. Volgens het decreet heeft de jeugdrechtbank motiveringsplicht wanneer een kind in een residentiële voorziening wordt geplaatst en niet in een pleeggezin. Op basis van Insisto weten we dat bij de gerechtelijke aanvragen in 82 procent van de gevallen pleegzorg wordt gevraagd, naast soms ook nog andere indicaties. 

Grafiek: gerechtelijke aanvragen verblijf bij de intersectorale toegangspoort voor 0 tot 3-jarigen, 2019-2021 (bron: INSISTO, unieke minderjarigen)  

In bepaalde crisissituaties wordt er via ‘een hoogdringende maatregel’ geplaatst. 

We moeten er mee rekening houden dat hoogdringende maatregelen niet enkel verwijzen naar verblijf. Ook bv. crisishulp aan huis kan hierdoor gevat zijn. Nochtans leert de praktijk ons dat hoogdringende maatregelen bij de hele jonge kinderen voornamelijk via verblijf gerealiseerd worden.

Uit onderstaande grafiek met een overzicht van de evoluties inzake hoogdringende maatregelen blijkt dat waar de hoogdringende maatregelen in hun geheel toegenomen zijn voor de jaren 2018 tot 2021 en we deze stijging minder zien voor de 0 tot 3-jarigen.

Grafiek: hoogdringende maatregelen (bron: DOMINO)

Ook in andere sectoren krijgt de doelgroep van 0 tot 3-jarigen extra aandacht. In 2021 kregen in totaal 1.578 (2020: 1508) jonge kinderen een zorgbudget of VAPH-ondersteuning, vooral via de rechtstreeks toegankelijke hulp (92%). Ook bij jonge kinderen staat een inclusieve aanpak voorop. Lees hier het interview over de globale individuele ondersteuning waarbij VAPH-diensten, kinderopvang en onderwijs de handen in elkaar slaan.